Już od ponad dekady toczy się dyskusja nad koncepcją cyfrowego pieniądza będącego wirtualnym odpowiednikiem gotówki. Różnica między elektroniczną wersją państwowej waluty a fizyczną polega przede wszystkim na bliższej relacji konsumentów z bankiem centralnym – bez pośrednictwa banków komercyjnych. Visa bierze aktywny udział w badaniach nad cyfrową walutą banku centralnego (ang. central bank digital currency, CBDC) oraz konsultacjach publicznych organizowanych przez Europejski Bank Centralny, jak również współpracuje w tym zakresie z organizacjami partnerskimi, takimi jak Światowe Forum Ekonomiczne i Visa Economic Empowerment Institute.

CBDC to nowa forma pieniądza fiducjarnego emitowana przez bank centralny kraju bezpośrednio do jego obywateli. Ale w przeciwieństwie do tradycyjnych walut papierowych, takich jak złoty czy dolar amerykański, CBDC istniałby wyłącznie w formie wirtualnej. Wiele banków centralnych postrzega CBDC jako sposób na zapewnienie „cyfrowej wersji gotówki”, którą można by otrzymywać i wydawać bezpośrednio, na przykład za pośrednictwem elektronicznego portfela w telefonie lub tablecie. Byłoby to szczególnie cenne w krajach, w których infrastruktura do dystrybucji gotówki jest niedostępna lub ograniczona, co może utrudniać wysiłki banków centralnych w celu ujęcia konsumentów w formalnym systemie finansowym. Ale korzyści jest znacznie więcej.

Czy kolejny cyfrowy środek płatniczy ma rację bytu wobec wielu już istniejących rozwiązań?

Dla wielu atrakcyjność „cyfrowej gotówki” wspieranej przez bank centralny może wydawać się niejasna, biorąc pod uwagę szereg dostępnych narzędzi technologicznych do zarządzania wszystkimi aspektami naszego życia finansowego. Mamy przecież karty płatnicze po to, aby kupować artykuły spożywcze, otrzymywać wypłaty elektronicznie i płacić rachunki online. Jakie zatem korzyści może zaoferować CBDC konsumentowi, który już wydaje i otrzymuje cyfrowe pieniądze?

Motywacje kierujące bankami centralnymi do eksploracji CBDC są zróżnicowane, ale jednym z celów, który wydaje się być wspólny, jest poprawa wydajności i bezpieczeństwa systemu płatności. Dzięki CBDC możliwe będzie usprawnienie płatności detalicznych i hurtowych, dokonywanie tańszych transakcji transgranicznych, a także ograniczenie wydatków rządu związanych z drukowaniem pieniędzy. Cyfrowa waluta państwowa może również pomóc zwalczać przestępczość, eliminując nielegalne działania – utrudniając pranie pieniędzy, dokonywanie nielegalnych transakcji, a także uchylanie się od płacenia podatków.

Kilka krajów podjęło już konkretne kroki w celu udoskonalenia ram CBDC, niemniej jednak większość banków centralnych nadal zajmuje się analizą potencjalnych korzyści i zagrożeń. Jak podał w 2020 roku Yves Mersch, członek zarządu Europejskiego Banku Centralnego, nad walutami cyfrowymi banków centralnych pracuje ok. 80 proc. z 66 banków centralnych przebadanych przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych . Postępy prac i badań w poszczególnych państwach można monitorować na tej stronie.

Bezpieczeństwo ponad wszystko

Również w polskiej prasie toczy się dyskusja na temat wprowadzenia przez Narodowy Bank Polski pieniądza cyfrowego. Na razie trwają prace analityczne nad zagadnieniami związanymi z pieniądzem cyfrowym banku centralnego i – jak do tej pory – idea ta budzi sceptyczne reakcje decydentów. Główne obawy dotyczą bezpieczeństwa i możliwości zastosowania tego środka płatniczego. Aby odpowiedzieć na wszystkie wątpliwości i pomóc wszystkim stronom zrozumieć zastosowanie walut cyfrowych, Visa angażuje się w prace organizacji międzynarodowych, między innymi współtworząc zbiór rekomendacji dla banków centralnych rozważających koncepcję cyfrowej waluty banku centralnego.

Przede wszystkim warto wziąć pod uwagę fakt, że emisja cyfrowych wersji walut państwowych wymagałaby zaawansowanych zdolności w zakresie zarządzania ryzykiem oraz inwestycji obejmujących zapobieganie oszustwom, przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu („AML / CFT”). Musiałyby zapewniać odporność operacyjną i cyberbezpieczeństwo. Rozwiązaniem mogłaby być współpraca z prywatnymi dostawcami, będącymi ekspertami w tych obszarach. Dzięki analizom zagrożeń w celu zwalczania złośliwego oprogramowania oraz szybkiej reakcji na incydenty bezpieczeństwa międzynarodowe sieci płatnicze zapewniłyby operacjom bankowym najwyższy poziom ochrony.

Pokonywanie przeszkód projektowych

Jeśli chodzi o samą technologię, warto przyjrzeć się pewnym wyzwaniom projektowym tego rozwiązania. Przykładowo: w jaki sposób można osobiście wymieniać waluty cyfrowe, jeśli ani kupujący, ani sprzedający nie mają połączenia z internetem? Obecnie jedynym niezawodnym środkiem wymiany w czasie rzeczywistym offline jest fizyczna gotówka. Aby CBDC miało użyteczność jako alternatywa dla fizycznej gotówki, musi być możliwe do wykorzystania w transakcjach bezpośrednich przeprowadzanych poza siecią.

Visa opublikowała dokument techniczny, który przedstawia nowatorskie podejście do płatności w trybie offline między dwoma urządzeniami. Zaproponowany protokół umożliwia bezpośrednie pobieranie cyfrowych pieniędzy na urządzenie osobiste, takie jak smartfon lub tablet. Pieniądze są przechowywane na bezpiecznym sprzęcie wbudowanym w to urządzenie i zarządzanym przez dostawcę portfela (np. bank), dzięki czemu mogą być przenoszone bezpośrednio między odbiorcami – bez pośredników takich jak banki, sieci płatnicze lub procesory płatności. Przykłady podstawowej technologii, która może obsługiwać płatności tego typu, obejmują takie narzędzia jak Bluetooth i Near Field Communication (NFC). Dzięki temu system płatności offline tworzy doświadczenie podobne do wymiany fizycznej gotówki, a różnica polega na tym, że zamiast papieru w portfelu, mamy bity i bajty w telefonie. Ta funkcja jest szczególnie przydatna w sytuacji, gdy łączność internetowa jest przerywana, a użytkownik może uzyskać pełną łączność tylko chwilowo.

W tym kontekście istotne będzie również zapewnienie, aby konsumenci nie musieli nabywać ani przyjmować nowych urządzeń lub technologii w celu korzystania z cyfrowego pieniądza. Już teraz na rynku istnieje wiele innowacyjnych rozwiązań, które zapewniają najwyższy poziom doświadczenia klienta. Współpracując z prywatnymi pośrednikami i fintechami, banki centralne mogą wykorzystać dostępną infrastrukturę i wiedzę fachową w dostarczaniu użytkownikom najlepszych usług.

Bitcoin, stablecoin, CBDC

Mówiąc w ujęciu szerszym, obecnie najpopularniejszą walutą cyfrową pozostaje Bitcoin. Pod koniec lutego 2021 r. jego wartość przekroczyła 57 tys. dolarów, osiągając tym samym najwyższy poziom w historii. W tym konktekście nie można pominąć faktu, że kryptowaluty często mierzą się z zarzutem niestabilności, ich ceny mogą się wahać nawet kilkadziesiąt procent w ciągu dnia. Na szczęście istnieją już na rynku cyfrowe waluty, których wartość zależy od emitenta, co przekłada się na ich stabilność, stąd też wynika ich nazwa – „stablecoins”. Konsumenci są coraz bardziej przekonani do tego typu walut. We wrześniu 2020 roku obrót stablecoins osiągnął wartość 20 mld dolarów.

Visa włącza się w kształtowanie przyszłości cyfrowego pieniądza, współpracując z licencjonowanymi i regulowanymi platformami pieniędzy cyfrowych. Obecnie ponad 25 różnych cyfrowych walut z całego świata jest zintegrowanych z naszą siecią liczącą 61 milionów punktów. Jedną z przykładowych usług przeznaczoną do zarządzania cyfrowym pieniądzem jest Visa Direct, czyli rozwiązanie do przesyłania środków z karty na kartę.

Aby jakakolwiek technologia zyskała szerokie zastosowanie, musi działać dla ludzi w różnych lokalizacjach i kontekstach. Nie inaczej jest z CBDC. Wyzwania, przed którymi stają banki centralne, uruchamiając CBDC, są ogromne i złożone. Wdrażanie nowych technologii jest procesem wymagającym wkładu różnych interesariuszy, dlatego chcemy aktywnie uczestniczyć w pracach nad wprowadzeniem najlepszych rozwiązań w tym zakresie. Wierzymy, że dobre wykorzystanie potencjału, jaki drzemie w cyfrowych pieniądzach, może przyczynić się do rozwoju nowych form handlu i upowszechnić płatności cyfrowe. Przede wszystkim jednak ma szansę stworzyć sytuację, w której każdy będzie miał wybór co do płacenia i przyjmowania płatności w preferowany przez siebie sposób. Z niecierpliwością czekamy na współpracę z bankami centralnymi w tym ważnym momencie w celu stworzenia bezpiecznego, wygodnego i niezawodnego CBDC, które można bezproblemowo zintegrować z istniejącym ekosystemem płatności.

Wszystkich zainteresowanych cyfrowym pieniądzem zapraszamy do lektury wywiadu z Kubą Grzechnikiem, dyrektorem ds. rozwoju produktów w Europie Środkowo-Wschodniej, Visa pt. „Gdzie nas może doprowadzić cyfrowy pieniądz?”. Natomiast czytelnikom chcącym dowiedzieć się więcej na temat innowacji w świecie płatności polecamy artykuł pt. „Czym jest otwarta bankowość? Dowiedz się o niej więcej”.